De magie van het XPan-formaat – wanneer breedbeeld de ziel van een foto vangt
door Jack Vector, met commentaar van Helena Fisher
Jack:
Het begon met een ongeluk — zoals de meeste ontdekkingen in mijn leven.
Ik zat een reeks foto’s te bewerken in Lightroom, en bij het croppen gleed mijn muis net iets te ver naar rechts.
Plots kreeg ik dat langgerekte, bijna filmische kader.
Ik dacht: “Wacht even… dit voelt bekend.”
Diezelfde avond googelde ik mezelf in een rabbit hole richting de jaren ’90: Hasselblad XPan — de legendarische 35 mm-camera die eigenlijk liever groot dacht.
Een samenwerking tussen Hasselblad en Fujifilm (jawel, mijn vaste metgezel).
Ze creëerden een toestel dat kon schakelen tussen standaard 24×36 mm en panoramisch 24×65 mm (verhouding 2,7:1).
Een filmcamera die dacht als een cinematograaf.
Helena (met een glimlach):
Of, eenvoudiger gezegd: de eerste camera die horizontaal durfde dromen.
De erfenis van de XPan
De XPan kwam in 1998 en fotograferen met dat toestel voelde als kijken door een filmframe.
De negatieven waren bijna driemaal zo breed als normaal — een luxueuze verspilling van film, maar een hemels cadeau voor wie compositie ademt.
Fotografen als Jeff Bridges (ja, The Dude himself) gebruikten hem obsessief op filmsets.
Het leverde beelden op die tegelijk intiem én episch waren.
Vandaag?
Tweedehandsprijzen zweven ergens tussen “interessant” en “ik verkoop mijn auto.”
Maar het idee leeft voort — sterker dan ooit.
Het XPan-gevoel in Lightroom
Je hebt geen XPan nodig om het gevoel te vangen.
Open gewoon je foto in Lightroom, klik op het uitsnede-icoon, en stel de verhouding in op 65:24 (2,7:1).
Gebruik daarna de Guides om je compositie te balanceren — niet in het midden, maar langs de as van de spanning.
XPan draait niet om perfect evenwicht, maar om ademruimte.
💡 Jack’s tip:
Gebruik bij Fujifilm-RAW’s de Classic Chrome- of Eterna-filmsimulatie voor dat subtiel filmische contrast.
En als je écht wil spelen: exporteer naar ON1 Photo RAW of Photoshop en voeg een lichte vinjet toe, alsof het licht van een projector door je beeld snijdt.
Helena:
En vergeet niet: in XPan moet je leren denken als een regisseur.
Elke centimeter van links tot rechts vertelt iets — er is geen ‘lege ruimte’, alleen stilte met betekenis.
Waarom het werkt
Het XPan-formaat forceert rust.
Je kunt niet zomaar iets centreren en hopen dat het werkt.
De blik van de kijker wordt geleid, glijdt, en verdwaalt een beetje — en dat is goed.
Straatfotografie krijgt plots meer context.
Landschappen ademen dieper.
Zelfs minimalisme krijgt iets filmisch — alsof er elk moment iemand in beeld kan wandelen.
Jack’s experiment
Vorige week trok ik terug naar de Kathedraal, mijn vaste fotospot.
Zelfde camera, zelfde lens, ander kader.
Ik zette in Lightroom het XPan-formaat, schoof het horizonpunt omlaag, en… bam.
Plots voelde de plek groots, bijna heilig.
Niet omdat het er mooier uitzag, maar omdat mijn blik eindelijk breed genoeg was om haar te begrijpen.
Helena:
Je zegt het mooi, Jack.
Je hebt geen nieuwe camera gekocht — je hebt gewoon anders leren kijken.
Slotgedachte
Het XPan-formaat is meer dan een nostalgisch knikje naar analoge tijden.
Het is een uitnodiging.
Een uitnodiging om opnieuw te leren ademen in beeld.
“Wie in XPan denkt, ziet niet breder — hij voelt breder.”
Jack Vector
